W jakim terminie należy zapłacić zachowek?

Termin zapłaty zachowku zależy od żądania uprawnionego!

W pierwszym rzędzie należy wyjaśnić jedną kwestię, a mianowicie charakter prawny prawa do zachowku. Uprawniony może, ale nie musi domagać się zapłaty zachowku. Nie ma przepisu prawa, który nakładałby na niego takowy obowiązek. Rzeczona konkluzja wynika już z samej definicji słowa „prawo” i w taki sposób należy je interpretować.

Może się zatem zdarzyć, że uprawniony do zachowku nigdy nie podejmie starań zmierzających do jego zapłaty. Wówczas termin zapłaty zachowku nie rozpocznie swojego biegu (rozpocząłby, gdyby uprawniony go wyznaczył) i nie będziecie musieli płacić zachowku – wobec pasywności w tym zakresie uprawnionego.

Wyżej wskazana sytuacja występuje wyjątkowo rzadko, ponieważ roszczenie o zachowek stanowi dość atrakcyjne przysporzenie majątkowe. Dla porządku wywodu należało jednak o tym wspomnieć.

Rekomenduję Państwu, aby „nie wychylać się przed szereg” i cierpliwie czekać na ewentualne kroki uprawnionego. Termin zapłaty zachowku będzie zależał od jego żądania w tym zakresie, które powinien zgłosić w terminie 5 lat od ogłoszenia testamentu.

Jak wskazuje bowiem art. 1007 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej jako: „k.c.”) roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.

Wezwanie do zapłaty zachowku termin

Najczęściej jest tak, że uprawniony do zachowku kieruje pisemne wezwanie do zapłaty do zobowiązanego – wyznaczając jednocześnie termin zapłaty zachowku. Wówczas zobowiązany, o ile nie kwestionuje samej zasady roszczenia lub jego wysokości, powinien zapłacić w terminie – w sposób wskazany przez uprawnionego.

Samo wezwanie do zapłaty zachowku nie musi nastąpić na piśmie. Jeżeli to jednak Państwo są uprawnieni do domagania się zachowku rekomenduję, aby sporządzić wezwanie do zapłaty na piśmie i wysłać je pocztą – ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Do drugiego egzemplarza wezwania załączcie Państwo dowód nadania pisma – na potrzeby przyszłego postępowania sądowego.

Jeżeli uprawniony nie wyznaczył Państwu terminu do zapłaty zachowku, to powinniście zadośćuczynić temu wezwaniu niezwłocznie.

Jak wskazuje bowiem art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Zwykle przyjmuje się, że termin zapłaty nie powinien być krótszy niż 14 dni – chociaż uprawniony ma w tym zakresie dużą swobodę.

Brak Państwa reakcji na wezwanie uprawnionego może sprawić, że skieruje on sprawę na drogę postępowania sądowego (jeżeli uprawniony jest reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego, to skierowanie sprawy do Sądu graniczy z pewnością). Wówczas Sąd oceni zasadność jego roszczeń i wyda wyrok, w którym zobowiąże Państwa do zapłaty zachowku. Termin zapłaty zachowku będzie wyznaczony przez Sąd. Jeżeli wyrok się uprawomocni (wobec braku wniesienia środka odwoławczego w ustawowym terminie), to będzie należało go wykonać – również w zakresie zwrotu kosztów sądowych stronie powodowej. W przeciwnym razie uprawniony będzie mógł skierować sprawę do komornika, który to będzie podejmował działania zmierzające do przymusowego wyegzekwowania zachowku.

Przedawnione roszczenie o zachowek

Może się zdarzyć, że po wielu latach uprawniony do zachowku skieruje wobec Was roszczenie o jego zapłatę – wyznaczając termin zapłaty zachowku. Czy w takiej sytuacji trzeba mu zadośćuczynić?

Jeżeli roszczenie uprawnionego o zachowek uległo przedawnieniu, to dalej będzie mógł on domagać się jego zapłaty, ale bez możliwości skorzystania z aparatu przymusu państwowego. Jego roszczenie będzie tzw. „roszczeniem naturalnym” – co wyklucza możliwość skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, a dalej egzekucyjnego. Sąd oddali powództwo z uwagi na upływ terminu przedawnienia.

Powyższe nie oznacza jednak, że uprawniony nie będzie mógł podejmować czynności natury windykacyjnej. Formalnie jest bowiem wierzycielem i ma prawo egzekwować należne mu świadczenie.  O ile zatem będzie działał zgodnie z prawem, to może na przykład wysyłać do Państwa wezwania do zapłaty przedawnionego roszczenia o zachowek. Jeżeli jego zachowanie będzie wątpliwie z punktu widzenia przepisów prawa – rekomenduję skonsultować swoją sprawę z prawnikiem. Nadużycia windykacyjne mogą być przestępstwem.

Zapłaty zachowku domaga się zupełnie inna osoba/firma

Przepisy prawa dopuszczają możliwość cesji roszczenia o zachowek. Uprawniony może z różnych powodów – na przykład z konieczności uzyskania szybkiego przysporzenia finansowego – sprzedać swoje roszczenie o zachowek. Wówczas w jego prawa wchodzi nowy podmiot, który może domagać się zapłaty zachowku – wyznaczając odpowiedni termin na jego zapłatę.

Powyższa sytuacja nie musi oznaczać zatem, że dochodzi do jakiś nieprawidłowości. Obrót gospodarczy jest otwarty na takie czynności prawne, które winny być jednak dokładnie przeanalizowane przez osobę zobowiązaną do zapłaty zachowku. Może się bowiem okazać, że umowa cesji wierzytelności o zachowek zawiera na tyle istotne wady, że zapłata zachowku na rzecz tego podmiotu nie jest zasadna.

Termin zapłaty zachowku podsumowanie

Termin zapłaty zachowku powinien zostać wyznaczony przez uprawnionego – najlepiej w pisemnym wezwaniu do zapłaty, w którym uzasadni on swoje roszczenie. Wówczas powinniście Państwo zapłacić zachowek w terminie tam wskazanym. Jeżeli jednak z różnych powodów uważacie, że zachowek się nie należy lub należy się, ale w zupełnie innej wysokości – możecie poczekać i przygotować się na ewentualne postępowanie sądowe. Musicie bowiem pamiętać, że sam fakt sporządzenia i wysłania wezwania do zapłaty nie przerywa terminu przedawnienia roszczenia. To od uprawnionego zależy, czy skutecznie wyegzekwuje swoje świadczenie – w terminie przewidzianym przez Ustawodawcę.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej. Jeżeli potrzebujecie Państwo wsparcia prawnego – zapraszam do nawiązania kontaktu.

Stan prawny na dzień 23 marca 2023 r.