Uchylenie tymczasowego aresztowania

Czym jest tymczasowe aresztowanie?

Tymczasowe aresztowanie jest jednym ze środków zapobiegawczych, które służą zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania karnego – tak aby można było pociągnąć do odpowiedzialności karnej osobę, która była sprawcą przestępstwa.

Środki zapobiegawcze mogą mieć charakter izolacyjny i nie izolacyjny. Do tych drugich zalicza się chociażby poręczenie majątkowe lub dozór policyjny. Tymczasowe aresztowanie z kolei jest najbardziej dotkliwym środkiem zapobiegawczym, bowiem wiąże się z pozbawieniem oskarżonego wolności – jeszcze przed prawomocnym rozstrzygnięciem o jego winie. Jest zatem środkiem zapobiegawczym o charakterze izolacyjnym.

Tymczasowe aresztowanie pełni dwie funkcje w naszym porządku prawnym. Przede wszystkim ma sprawić, że postępowanie karne będzie przebiegało w sposób niezakłócony. Co więcej ma odstraszać przed popełnianiem przestępstw – już co do zasady nie samego oskarżonego, ale ogół społeczeństwa.

Tymczasowe aresztowanie można zastosować wówczas, jeżeli zachodzi:

– uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;

– uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

W przypadku poważnych przestępstw, to jest takich w których górna granica pozbawienia wolności wynosi 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.

Tymczasowe aresztowanie można zastosować także wówczas, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Kiedy tymczasowe aresztowanie nie powinno być stosowane – uchylenie tymczasowego aresztowania

Tymczasowe aresztowanie nie powinno być stosowane, jeżeli wystarczający byłby inny środek zapobiegawczy. Sąd w pierwszym rzędzie – kierując się dyrektywą minimalizacji środków zapobiegawczych – powinien rozważać zastosowanie środków zapobiegawczych o charakterze nie izolacyjnym.

Co więcej tymczasowe aresztowanie nie powinno zostać zastosowane, gdy w okolicznościach konkretnej sprawy nie zostały spełnione przesłanki jego zastosowania. Dobrze jest zatem, aby oskarżony już na tym etapie postępowania zadbał o właściwą pomoc prawną. Późniejsze uchylenie tymczasowego aresztowania może być bowiem trudne.

Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, to należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności:

– spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo;

– pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.

Co więcej tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.

Nie można również stosować tymczasowego aresztowania wówczas, gdy przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku.

Powyższe potwierdza tezę, że tymczasowe aresztowanie powinno być stosowane w drodze wyjątku – tylko wtedy, gdy inne środki zapobiegawcze nie będą skuteczne. Praktyka pokazuje jednak, że Sądy stosunkowo często korzystają z tego środka zapobiegawczego. Wówczas powstaje pytanie, czy uchylenie tymczasowego aresztowania jest możliwe, a jeżeli tak, to w jakim trybie.

Na jakiej podstawie można wnioskować o uchylenie tymczasowego aresztowania?

Uchylenie tymczasowego aresztowania będzie miało zastosowanie do spraw, w których postanowienie o jego zastosowaniu stało się prawomocne. Musicie Państwo pamiętać, że na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania służy zażalenie. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania sąd rozpoznaje nie później niż przed upływem 7 dni do przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami.

Oskarżony może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego; w przedmiocie wniosku rozstrzyga, najpóźniej w ciągu 3 dni, prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu – sąd, przed którym sprawa się toczy.

Skuteczność takiego wniosku będzie w dużym stopniu zależała od użytej argumentacji. Oskarżony powinien wykazać, że stosowanie tymczasowego aresztowania stało się bezcelowe – na przykład z uwagi na fakt, że ma on już miejsce stałego pobytu w Polsce i nie zamierza utrudniać przebiegu postępowania karnego.

Może się jednak zdarzyć, że wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania nie zostanie rozpatrzony pozytywnie. Wówczas na postanowienie w przedmiocie wniosku o uchylenie tymczasowego aresztowania oskarżonemu zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego. Zażalenie na postanowienie sądu rozpoznaje ten sam sąd w składzie trzech sędziów.

Podsumowanie – uchylenie tymczasowego aresztowania

Wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania może zostać złożony w każdym czasie przez oskarżonego. Samo złożenie wniosku nie gwarantuje jednak, że prokurator lub sąd uchylą wcześniej zastosowany środek zapobiegawczy. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i potrzebujecie pomocy w przygotowaniu wniosku o uchylenie tymczasowego aresztowania – zapraszam do nawiązania kontaktu. Prowadzę rozległą praktykę zawodową z zakresu prawa karnego.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej. Jeżeli potrzebujecie Państwo wsparcia prawnego –zapraszam do nawiązania kontaktu.