Reforma Kodeksu pracy. Jakie ważne zmiany czekają nas w 2023 r.?
Sejm i Senat zakończyły już prace legislacyjne nad ustawą wprowadzającą pracę zdalną na stałe do Kodeksu pracy. Nowelizacja kodeksu pracy została podpisana 27 stycznia 2023 r. przez Prezydenta RP i czeka już tylko na publikację w Dzienniku Ustaw.
Nowe przepisy wprowadzają wiele zmian, m. in. uregulują pracę zdalną, wydłużą urlop rodzicielski, wprowadzą kontrole trzeźwości pracowników oraz uelastycznią czas pracy rodziców. Dwukrotnie wzrośnie także stawka minimalna za godzinę oraz minimalne wynagrodzenie w 2023 roku – od 1 stycznia do 3490 zł brutto a za stawkę godzinową 22,80 zł brutto, a od 1 lipca do 3600 zł brutto i 23,50 zł brutto za stawkę godzinową?
Nowe regulacje w zakresie pracy zdalnej
Zgodnie z treścią procedowanych przepisów pod pojęciem pracy zdalnej będzie rozumiana praca wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą. Pracownik, podczas zawierania umowy o pracę lub w trakcie zatrudnienia, będzie musiał wyrazić zgodę na świadczenie pracy zdalnej. Ustawa przewiduje też, że pracodawca ma zapewnić zatrudnionemu materiały i narzędzia niezbędne do pracy zdalnej oraz pokryć koszty energii elektrycznej, oraz usług telekomunikacyjnych (dostęp do Internetu). Natomiast oddelegowanie pracownika do pracy zdalnej na polecenie pracodawcy będzie możliwe pod warunkiem złożenia przez pracownika oświadczenia o posiadaniu warunków lokalowych i technicznych do świadczenia w taki sposób pracy, a będzie możliwe tylko w dwóch sytuacjach: w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub gdy jest to niezbędne ze względu na obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, o ile z przyczyn niezależnych od pracodawcy zapewnienie tych warunków w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe. Ponadto, do 24 dni w roku kalendarzowym, będzie można okazjonalnie świadczyć pracę zdalną.
Prewencyjna kontrola trzeźwości pracowników
Zgodnie z wprowadzanymi przepisami, pracodawca będzie miał możliwość zastosowania prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników, w sytuacjach, gdy będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, innych osób lub ochrony mienia. Chodzi o nadzór niewymagający badania laboratoryjnego, czyli np. sprawdzanie alkomatem, a nie pobieranie krwi. Pracodawcy, którzy zdecydują się na stosowanie prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników, będą zobowiązani do określenia w aktach wewnątrzzakładowych grupy lub grup pracowników podlegających kontroli oraz sposobu jej przeprowadzania, a także do zachowania odpowiednich zasad przetwarzania danych osobowych pracowników w związku z kontrolą. Gdy badanie wykaże (czyli do 0,1 mg w wydychanym powietrzu i do 0,2 promila we krwi), to taki wynik należy traktować tak, jakby nie stwierdzono obecności alkoholu u pracownika. Na podobnych zasadach pracodawca będzie mógł kontrolować też, czy pracownik nie jest pod wpływem narkotyków lub innych środków odurzających.
Dodatkowe i wydłużone urlopy dla pracowników
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadzi również dodatkowy czas wolny od pracy dla pracowników. Wydłużony zostanie urlop rodzicielski – z 32 tygodni do 41 tygodni. Jest jednak pewien haczyk – wydłużony urlop rodzicielski jest dedykowany tylko ojcom, więc niewykorzystany przepadnie, a nie przejdzie na matkę. Ma to zachęcić pracowników – ojców do wybierania opieki nad dzieckiem. Wydłużony urlop rodzicielski będzie płatny – w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Wprowadzony zostanie także nowy rodzaj urlopu – bezpłatny urlop opiekuńczy, w wysokości 5 dni. Będzie on udzielany w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny (rodzicom, dzieciom lub małżonkowi) albo osobie, która mieszka z pracownikiem, a aby go uzyskać, pracownik będzie musiał wystąpić z wnioskiem do pracodawcy, w którym wskaże m.in. przyczynę konieczności zapewnienia osobistej pomocy przez pracownika. Pracownik będzie mógł także uzyskać dodatkowe 2 dni wolnego, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, czyli np. w razie powodzi lub innych klęsk żywiołowych albo katastrof, a także w przypadku uszkodzenia domu, wypadku dziecka w szkole, nagłej choroby członka rodziny itp. Czas zwolnienia pracownika będzie płatny, ale tylko w wysokości połowy przysługującego wynagrodzenia.
Nowe zasady zwolnień oraz umów na okres próbny
Wraz z wprowadzaną nowelizacją Kodeksu pracy, zmianie ulegną także zasady zwalniania pracowników oraz umów na okres próbny. W przypadku rozwiązywania umów na okres próbny od teraz pracodawca będzie musiał uzasadniać wypowiedzenie takiej umowy i konsultować ją z reprezentującym pracownika związkiem zawodowym, tak jak ma to miejsce w przypadku umów na czas nieokreślony. Nowelizacja utrudni zatem rozwiązywanie umów na czas określony, pracodawca będzie musiał wskazać przyczyny zwolnienia, a pracownik będzie miał większą możliwość sprzeciwu rozwiązywania umowy, poprzez kwestionowanie przyczyn rozwiązania umowy o pracę na czas określony. Pracownik będzie mógł domagać się również przywrócenia do pracy, a nie jak do tej pory tylko odszkodowania. Zmienią się również zasady stosowania umów na okres próbny. Od tej pory maksymalny czas trwania tego typu umowy będzie uzależniony od długości umowy na czas określony, jaką pracodawca będzie chciał zawrzeć z zatrudnionym po okresie próby. Będzie to odpowiednio: jeden miesiąc w przypadku zamiaru zawarcia umowy na czas określony krótszy niż 6 miesięcy, dwóch miesięcy w przypadku zamiaru zawarcia umowy na czas określony od 6 do 12 miesięcy oraz trzech miesięcy w innych przypadkach, jak np. zamiar zawarcia od razu z pracownikiem umowy na czas nieokreślony. Ponadto, dwa pierwsze z wymienionych terminów będzie można dodatkowo wydłużyć o maksymalnie miesiąc.
Nowe szczególne uprawnienia dla rodziców oraz ochrona sygnalistów
Uchwalone przepisy Kodeksu pracy wprowadzą także nowe uprawnienia dla opiekunów małych dzieci. Pracownika wychowującego dziecko do ósmego roku życia nie będzie można bez jego zgody: zatrudniać w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej, obejmować systemem przerywanego czasu pracy (z maksymalnie 5-godzinną przerwą w trakcie doby), delegować poza stałe miejsce pracy. Do tej pory tego typu ochrona dotyczyła tylko rodziców sprawujących opiekę nad dzieckiem do czwartego roku życia. Nowelizacja wprowadzi również przepisy regulujące zasady zgłaszania naruszeń w pracy. Pracodawcy powinni ustanowić procedury umożliwiające informowanie o przypadkach łamania prawa i podejmowanie działań następczych, wyjaśniających, w przypadku gdy zatrudnieni są świadkami defraudacji pieniędzy, oszustwach podatkowych, korupcji. Sygnalista ma zyskać ochronę przed ewentualnym odwetem, czyli np. zwolnieniem z pracy lub zmianą jej miejsca, obniżką pensji, mobbingiem, degradacją lub wstrzymaniem awansu.
****
Uchwalona w ostatnich dniach nowelizacja Kodeksu pracy wprowadzi szereg nowych uregulowań, a także zmieni obowiązujące przepisy dotyczące m. in. umów na czas określony oraz próbny. Jednakże wprowadzanych zmian jest znacznie więcej. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat wprowadzonej nowelizacji lub uzyskać bezpośrednią pomoc w związku z twoją sprawą – skontaktuj się z naszą Kancelarią. Jako adwokat specjalizujący się w sprawach pracowniczych, służę pomocą podczas każdego etapu postępowania, przedstawię możliwości oraz rozwiązania dotyczące Twojego problemu.
Stan prawny na dzień 31 stycznia 2023 r.
Autorem treści merytorycznej jest asystent prawny – Maksymilian Sykulski.